Kolon, diğer adıyla kalın bağırsak ince bağırsak ve anüs arasında bulunan yaklaşık 1, 5-2 metre uzunluğundaki sindirim sistemi organıdır. Kalın bağırsaklar incelip kalınlaşan bir yapıda olup, genişlik çapı 2-8 cm aralığında değişmektedir. Kalın bağırsaklarda posa haline gelmiş sindirim artıkları bulunur. Posa haline gelmiş ürünlerdeki su ve mineraller kalın bağırsakta emilir. Sindirim yanı sıra kalın bağırsaklar bazı B vitaminleri ve K vitaminin sentezinde rol oynar. Kalın bağırsaklarda tüm bu süreçlerden sorumlu olan bakterilerin oluşturduğu flora tabakası bulunur. Flora tabakasının bozulması sonucu bağırsak hastalıkları yaşanır. Floranın pozitif etkilenmesi için lifli yani sebze yönünden zengin beslenmek gereklidir.
Kolon (kalın bağırsak) kanseri bu bölgedeki hücrelerin yapılarının bozularak kontrolsüzce büyüyüp çoğalmaları sonucu ortaya çıkar. Kolon kanserinin teşhis ve tedavisi için güncel araştırmalar yoğunlukla devam etmektedir. Buna rağmen kolon (kalın bağırsak) kanserleri halen tüm dünyada en önemli sağlık problemlerinden biri olup her yıl milyonlarca insanın hayatını tehdit etmeye devam etmektedir.
Kolon kanserinin gelişimi genellikle iyi huylu tümörler yani adenomlar üzerinden oluşur. İlerleyen yaşla birlikte adenomların sayısında artış olur. Adenomlar uzun süre sessiz ilerleyebildiğinden hastalığın erken belirtileri fark etmek kolay olmayabilir.
Kolon (Kalın Bağırsak) Kanseri Türkiye’de Görülme Sıklığı Kolon (kalın bağırsak) kanseri, Türkiye’de görülme sıklığı en yaygın olan 5 kanser türünden biridir. Bütün dünya genelinde en çok görülen 3 kanser türünden biri kolon (kalın bağırsak) kanseridir. Diğer yaygın kanser türleri; akciğer kanseri, meme kanseri, prostat kanseri ve mide kanseridir.
Mide ve kolon kanserinin en yaygın görülen kanser türleri arasında bulunup, sindirim siteminin üyeleri olmaları sağlıklı beslenmenin önemini ortaya koymaktadır. Beslenme alışkanlıklarını sağlıklı olanlar ile değiştirerek sindirim sistemi kaynaklı kanserlerin önlenmesi kolaylaştırılır.
Sağlıklı yaşam alışkanlıkları; mümkünse geceleri 7-9 saat aralığında uyumak, yeterli miktarda su tüketmek, işlenmiş ve paketli gıdaları tüketmemek, yaşa ve kondisyona uygun düzenli egzersiz yapmak, alkol ve sigaradan uzak durmak olarak özetlenebilir. Düzenli spor, dengeli beslenme ve iyi uyku ile kişinin stresini yönetmesi de kolaylaşacaktır.
Nedenleri Kolon (Kalın Bağırsak) Kanseri Nedenleri
Kolon (kalın bağırsak) kanserinin nedenleri; genetik yatkınlık, bağırsak polipleri, yüksek radyasyona maruz kalmak ve çevresel etkilerdir. Çevresel etkilerle birlikte yaşam alışkanlıkları kolon kanserinin diğer nedenleridir.
Hayvansal besinlerin aşırı tüketimi ve bitkisel besinlerin tüketiminin azlığı kolon kanserinin en önemli nedenlerinden biridir. İşlenmiş ve paketli gıdalar yüksek oranda yağ ve tuz içerirler. Trans yağlar, hayvansal yağlar ve yanmış yağlar başta sindirim sistemi olmak üzere tüm vücut sağlığını olumsuz yönde etkiler. Lifsiz beslenmek bağırsak hastalıklarının ve kolon (kalın bağırsak) kanserinin bilinen nedenlerinden biridir. Yoğun alkol tüketimi ve sigara kullanımı kanserlerin bilinen önemli nedenlerindedir.
Düzenli ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları edinmek tüm hastalıkların önlenmesinde ve kronik hastalıklarda yaşam kalitesinin yükseltilmesinde önemlidir.
Kolon (Kalın Bağırsak) Kanseri Risk Faktörleri
Kolon kanserinin risk faktörleri bulunmaktadır ancak yine de kolon kanseri olan insanların yüzde 75’i belirlenmiş risk grubunun dışında kalabilmektedir. Bu nedenle kalın bağırsak kanser belirtilerine sahipseniz, doktora başvurmalısınız. Hemen her kanser türünde olduğu gibi erken evrelerinde teşhis edilen kalın bağırsak kanserinin tedavi edebilme olasılığı daha yüksektir.
Kalıtımsal Faktörler ve Ailede Kanser Öyküsü: Ailesinde kolon kanseri ya da kalın bağırsak polipleri öyküsü bulunan insanların kolon kanseri geliştirme ihtimali, bulunmayanlara oranla yüksektir. Özellikle 1. Derece akrabalarında kalın bağırsak kanseri ya da polip öyküsü bulunan insanlar kolon kanseri risk grubundadır.
Polipler: Kalın bağırsakta bulunan polipler, kalın bağırsak kanserinin en önemli risk faktörlerinden biridir. Kanserli doku, genellikle polip üzerinden oluşmaya ve yayılmaya başlar. Bu nedenle polipleri bulunan kişilerin düzenli olarak hekim kontrolünden geçmeleri ve kendilerindeki belirtileri izlemeleri önemlidir.
İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları (Crohn ve Ülseratif Kolit): Uzun süreli ülseratif kolit ve crohn hastalığı bağırsak kanserinin risk faktörlerindendir. İnflamatuar bağırsak hastalıklarına sahip kişilerin 50 yaşını beklemeden düzenli olarak tarama testlerini yaptırmaları gerekir.
Radyasyon Maruziyeti: Uzun süreli radyoterapi sonucu kolon kanseri oluşma riski artar.
Sağlıksız Beslenme Alışkanlıkları: Bağırsaklar, mide ile birlikte sindirim sistemi organlarından biridir. Bitkisel ürünlerin hemen hepsi yüksek oranda lif içerirken, hayvansal ürünler ve kırmızı et lif yönünden fakirdir. Lifsiz beslenmek yani ağırlıklı olarak hayvansal yağ ve kırmızı et tüketmek ile kolon kanseri arasında doğrudan ilişki bulunmaktadır. Kırmızı etin ve hayvansal yağların çok tüketimi, işlenmiş ve paketlenmiş gıdalar başta bağırsaklar ve mide olmak üzere tüm vücut sağlığı için olumsuz etki eder. Lifli gıdalarla beslenmek kalın bağırsakların sağlığı için gereklidir. Sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinmek bağırsak kanseri riskini azaltacaktır.
Kalıtımsal ve ailesel faktörler, polipler, adenomlar, crohn ve ülseratif kolit, yüksek radyasyon ve sağlıksız beslenmek kolon kanserinin başlıca risk faktörleridir. Bu faktörler dışında bağırsakların sağlığını ve genel vücut sağlığını tehdit eden faktörler şu şekildedir:
Yoğun alkol kullanımı
Sigara
Obezite
Hareketsiz yaşam
İlerleyen yaş
Tip 2 Diyabet
Belirtiler Kolon (Kalın Bağırsak) Kanseri Belirtileri
Tuvalet alışkanlıklarının değişmesi, uzun süreli kabızlık ya da ishal
Sık sık tuvalete gitmek ama yine de yetersiz dışkılamak
Rektum bölgesinde ağrı ve kramplar
Rektumda kanama
Dışkı renginin değişmesi
Dışkıda kan görülmesi ya da mukus görülmesi
Dışkının boyutunun olağandışı değişmesi, çok ince ve uzun parçalar halinde dışkılamak
Bel bölgesinde rahatsızlık ve şişkinlik
Halsizlik, dinlemeye rağmen geçmeyen yorgunluk
İştahsızlık
Mide bulantısı ve kusma
Planlanmamış kilo kaybı
Alt karın bölgesinde ağrı ve kramplar
Alt karın bölgesinde ele gelen kitleler
Dışkıdaki ya da anüsteki kanamaya bağlı olarak kansızlık
Tanı Yöntemleri
Kolon (Kalın Bağırsak) Kanseri Tanı Yöntemleri
Hekim öncelikle aile öykünüze ve tıbbi öykünüze başvuracaktır. Ardından fizik muayene ve kolon (kalın bağırsak) kanserden şüphelenmesi halinde bir takım tetkikler isteyecektir.
Kolon kanserinin tanısı ilk etapta endoskopik tetkikler (kolonoskopi, rektoskopi, sigmoidoskopi, sanal kolonoskopi) esnasında alınan örneklerin patoloji laboratuvarında değerlendirilmesiyle konur. Kanser tanısının kesinleşmesinin ardından hastalığın değerlendirmesinde ve hastalık evresinin belirlenmesinde görüntüleme yöntemleri kullanılır.
Akciğer filmi, tüm karın bilgisayarlı tomografisi (BT), ultrasonografi (US), manyetik rezonans görüntüleme (MR), endorektal ultrasonografi (ERUS), pozitron emisyon tomografisi (PET) hastanın ve tümörün özelliğine göre istenen diğer incelemelerdir. Bu değerlendirme sonucunda hastalığın evresi belirlenir ve tedavi planı oluşturulur.
Hastalığın seyri ve vücuda olabilecek diğer etkilerini saptamak için tam kan sayımı, biyokimyasal tetkikler gibi kan testleri de kullanılır. Bu kan testlerinden bir tanesi olan CEA (karsinoembriyonik antijen) tetkiki kalın bağırsak kanserlerinde yükselen bir belirteçtir ve hastalığın tanı ve takibinde kullanılabilmektedir.
Kanser Evreleri
Kolon (Kalın Bağırsak) Kanseri Evreleri
Kolon (kalın bağırsak) kanserinin uygun tedavisi için evreleme yapılmaktadır. Kolon (kalın bağırsak) kanserinde evreleme, diğer birçok kanser türünde olduğu gibi TNM isimli teknikle yapılmaktadır. Kolon kanserinin 0’dan 4’e kadar toplamda 5 evresi vardır.
TNM tekniği, tümör, lenf düğümü ve metastaz terimlerinin İngilizce kısaltmasından oluşur. Açılımı şu şekildedir:
T- Tümör (Tumor): Tümörün boyutu ve yerini ifade eder.
N- Lenf Nodülü (Node): Kanserli hücrelerin lenf düğümlerine ve lenf sistemine yayılımını ifade eder.
M- Uzak Metastaz (Metastasis): Kanserli hücrelerin uzak organ ve dokulara yayılımını ifade eder.
Kolon kanserinde evrelere göre ilerleme oldukça, kolonun içinden dışına doğru kanserli hücrelerin yayılımı olur. Kolon kanserinin yayılımı sırasıyla; mukoza, submukoza, kas tabakası, seroza ve lenf nodları şeklinde olmaktadır.
Evre 0: Kolon kanserinin erken aşamasıdır. Karsinoma in stu veya intramukozal karsinom olarak da isimlendirilir. Bu evrede kanserli hücreler yalnızca mukoza içinde bulunur. Kolon kanseri tedavisinin başarı oranının en yüksek olduğu evredir. Kanserli hücrelerin bulunduğu polipler cerrahi operasyonla alınabilir.
Evre 1: Kolon kanserinin bu evresinde kanserli hücreler mukoza tabakasını geçerek, mukoza altına (submukoza katmanı) ya da kas katmanına (muskularis) ulaşmıştır. Ancak tümörlü hücreler kolon duvarının tüm katmanlarını tutmamıştır, seroza tabakasında bulunmaz. Kanserli hücreler kolonla sınırlıdır, lenf düğümlerinde izlenmezler. Cerrahi operasyonla kolonun etkilenmiş kısmı alınabilir.
Evre 2: Kolon kanserinin 2. Evresinde kolon duvarının tüm tabakaları kanserli hücreler tarafından tutulmuştur. Mukoza, submokuza, kas tabakası, seroza tabakasında kanserli hücreler bulunabilir. Kanserli hücrelerin ilerleme derinliğine göre 2. Evre alt evrelere ayrılır.
Evre 3: 3. Evre kolon kanserinde, kanser çevre dokulara yayılmıştır. Bölgesel lenf bezlerinde ve diğer çevre dokularda kanser tutulumu vardır.
Evre 4: Bu evre kolon kanserinin ilerlemiş, son evresidir. Kanserli dokular; kolonda, çevre dokularda, bölgesel lenf bezlerinde bulunur ve uzak metastaz yapmıştır. Kolon kanserinde uzak metastaz sıklıkla akciğer ve karaciğerde görülür.
Tedavi Yöntemleri
Kolon (Kalın Bağırsak) Kanseri Tedavi Yöntemleri
Kolon kanserinin tedavisi için çeşitli yöntemler birlikte ve sırayla kullanılabilirler. Bu yöntemlerin en sık kullanılanları; cerrahi, kemoterapi yani ilaç tedavisi ve radyoterapi yani ışın tedavisidir.
Bu yöntemlerden hangilerinin kullanılacağını belirlemek için, hekim tarafından kolon kanserinin evresinin ve seyrinin bilinmesi gerekir. Hastalığın tanısının ardından tedavi planı oluşturulur. Hastalığın seyrine göre tedavinin planı güncellenebilir.
Cerrahi Tedavi Yöntemi: Özellikle erken evre kolon kanserinin tedavisi için kullanılan yöntem ameliyattır. Kolektomi adı verilen bu cerrahi işlemle, kolonun tümörden etkilenmiş kısımları çıkartılır. Tümörün yerleşim yerine göre, bağırsağın bir bölümünün ya da tümünün çıkartılması gerekebilir. Kolektomi ameliyatları açık ya da kapalı yani laparoskopik yöntemle uygulanabilir.
Kolektomi ameliyatı sırasında tümörün boyutu ve derinliğine bağlı olarak kalın bağırsağın kalan kısımları birleştirilebilir. Bu cerrahi işleme anastomoz ismi verilir. Bazı durumlarda kalın bağırsak karın duvarından dışarı çıkartılabilir. Bu cerrahi işleme kolostomi adı verilir. Kolostomi kalıcı ya da geçici bir süre için uygulanabilir.
Kolon kanserinin ilerlemiş evrelerinde çevre dokularda ve bölgesel lenf düğümlerinde tutulum olur. Bu durumda cerrahi operasyonla tümörden etkilenmiş çevre dokular ve lenf nodları da cerrahi işlemle çıkarılır. Kolon kanserinin 4. Evresinde görülen uzak metastazlar ile hastanın ve tümörün uygunluğuna bağlı olarak karaciğer ve akciğerdeki tümörlü alanlar çıkarılabilir. Metastaz kökenli tümör tutulumlarının çıkarıldığı cerrahi operasyonlara metastazektomi adı verilir.
Kolon kanserinin erken evrelerinde yalnızca kolektomi operasyonu yeterli olabiliyorken, 3. Evre ve 4. Evre kolon kanserinde ameliyat öncesinde ve sonrasında kemoterapi ve radyoterapi uygulanabilir.
Kemoterapi: Kemoterapi tedavisi, tümörlü hücrelerin çoğalıp yayılmasını engeller. Kemoterapi kolon kanserinin birincil tedavi yöntemi değildir. Cerrahi operasyonların öncesinde ve sonrasında kullanılabilir. Kolon kanserinin ilerlemiş 4. Evresinde semptom giderici ve hastanın hayat kalitesini iyileştirici amaçla kullanılabilir. Hastanın durumuna ve tümörün yapısına göre; hekim tarafından kemoterapi uygulamaları damardan ya da hap şeklinde yapılması kararlaştırılır.
Radyoterapi: Radyoterapi tedavisi yüksek enerjili ışınların tümörlü hücreleri hedef alarak, kromozom yapılarını çoğaltmalarını engelleyecek biçimde mutasyona uğratmasıdır. Radyoterapi hareketli organlarda dolayısıyla kolon kanserinde sık kullanılan uygulamalardan biri değildir.
İmmünoterapi: Hastanın kendi bağışıklık hücrelerinin tümöre karşı aktivitelerini arttırmaya yönelik bir tedavi türüdür. Kolon kanserinde immünoterapi tedavisi cerrahi operasyon sonrasında, hastalığın tekrarlama ihtimaline karşılık uygulanabilmektedir.
Hedefe Yönelik Tedaviler: Kemoterapiye yanıt vermeye kolon kanserlerinde, hedefe yönelik tedavi seçeneği kullanılabilmektedir.
Kolon kanserinin tedavisi hekim tarafından; hastanın genel sağlık durumuna, kanserin evresine göre planlanmaktadır. Hastalığın seyrine göre tedavi planı hekim tarafından güncellenebilir.
Kolon (Kalın Bağırsak) Kanseri Korunma Yolları
Kolon kanserinin yapısal risk faktörleri değiştirilemez ancak çevresel faktörlerin ve yaşam alışkanlıklarının değiştirilmesiyle kolon kanserinden korunmaya katkı sağlanabilir. Kolon kanserinden korunmak için;
Sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinmek önemlidir. Hayvansal ürünlerin ve kırmızı etin tüketimi sınırlandırılmalı, günlük lif alımı artırılmalıdır. İşlenmiş ve paketlenmiş gıdalardan uzak durulmalıdır.
Sigara kullanımında kaçınmak gerekir. Sigara kullanımı başta akciğer ve dolaşım sistemi olmak üzere, tüm kanser türleri için risk faktörüdür. Sigara tüm vücuda olumsuz etkileri kanıtlanmış kanserojen bir üründür.
Yoğun alkol kullanımından kaçınmak gerekir. Tüm toksik ürünlerde olduğu gibi alkol de vücutta bir yere kadar tolere edilir. Ancak düzenli ve aşırı alkol tüketimi karaciğerlerin ve tüm sindirim sisteminin sağlığını olumsuz yönde etkiler.
Stresi yönetmeyi öğrenmek, kolon kanserine karşı etkin korunma yöntemlerinden biridir. Stres vücudun olağan işlevleri için gereklidir. Uyanmak gibi rutin ya da tehlike anlarında hızlı karar alabilmek gibi akut durumlar için stres gereklidir. Ancak yönetilemeyen yüksek stres vücut için yıkıcı etkilere sahiptir. Stresi yönetebilmek için düzenli uyumak ve düzenli olarak egzersiz ya da meditasyon yapmak önerilebilir.
İdeal kiloyu korumak hemen her sağlık sorununa karşı vücudun direncini artıracaktır. İdeal kilonun üzerinde ya da obez olmak; sindirim sisteminin hastalıklarına, kalp ve dolaşım sorunlarına, omurga hastalıkları ve diyabete neden olabilir.
Yaşa ve kondisyona uygun bir egzersiz programı oluşturmak hem fiziksel hem de ruhsal sağlığın korunması için gereklidir. Düzenli olarak egzersiz yapmak; vücudun direncinin artırılmasına ve kolon kanseri de dahil tüm sağlık sorunlarının önlenmesine katkı sağlar.
Yeterli kalsiyum ve D vitaminine sahip olmak kanserli hücrelerin kontrolsüz aktivitelerinin azalmasına yardımcı olacaktır.
Tarama testlerini yaptırmak özellikle risk grubunda olanlar için önemlidir. Herhangi bir şikayet olmaksızın 50 yaş üzerinde herkesin dışkıda kan ve kolonoskopi tetkiklerini yaptırması gereklidir. Kanserin erken tanısı tedavinin başarısını artırmaktadır.
Kaynak:https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/kolon-kalin-bagirsak-kanseri/